Hoe zet je ervaringsdeskundigheid in bij het tegengaan van eenzaamheid?
Een beleidsmaker van een gemeente vroeg ons om eens mee te kijken naar het ‘eenzaamheidsbeleid’ van zijn stad. Organisaties waren er genoeg aan boord, maar aan ervaringskennis ontbrak het nog. Of wij hem daarbij konden helpen?
In onze methodiek Samen Verder heeft ervaringskennis een centrale plek. Zo willen we voorkomen dat professionals oplossingen bedenken die niet aansluiten bij de belevingswereld van bewoners. Sterker; het liefste zien we dat (eenzame) bewoners zelf mee helpen met ontwikkelen van beleid.
Op de website van de nationale Coalitie Een tegen Eenzaamheid vind je een artikel dat werd geschreven naar aanleiding van onze aanpak:
Mét eenzame bewoners praten, in plaats van 'over'
Ervaringskennis in samenwerkingsverbanden
In Arnhem en Rheden werkten we samen met stichting Vitale Verbindingen, een stichting gespecialiseerd in het inzetten van ervaringskennis. Samen met hen gaven we bewoners uit de wijken waar we werkten een korte training om mee te draaien tijdens de bijeenkomsten waarin plannen werden ontwikkeld. Tijdens één bijeenkomst stonden verhalen centraal en ging de groep erover in gesprek.
Het resultaat? Een werkgroep die doordrongen was van hoe subjectief de beleving van eenzaamheid is. In plaats van één oplossing voor iedereen (bijvoorbeeld de bekende ontmoetingsplek), moet er steeds weer worden gezocht naar wat het beste aansluit bij specifieke situatie van een bewoner.
Wisselwerking professionals – ervaringsdeskundigen
Vandaar dat we de beleidsmaker adviseerden om stevig in te zetten op een wisselwerking tussen de inzet van professionals en de ideeën hierover van ervaringsdeskundigen. Zo wordt er niet alleen ‘over’ eenzame mensen gesproken, maar vooral ook ‘mét’. Een voorwaarde voor een goede eenzaamheidsaanpak, wat ons betreft!
Wil je meer weten? Kijk dan op: Samen Verder – De WijkMakers
Wijkmakers; geef me de vijf!
De Wijkmakers zijn sinds 2022 betrokken bij Zorgsaamwonen, een landelijk platform voor maatschappelijke opgaven op het gebied van wonen, zorg en welzijn. Samenwerking rondom deze thema’s wordt steeds belangrijker, zeker gezien opgaven rondom verduurzaming, vergrijzing en betaalbaarheid van de zorg. Het zijn de snijvlakken waarop wij als Wijkmakers ook werken.
Een tijdje geleden kwam de rubriek ‘Geef me de vijf’ bij ons uit, waarin we konden vertellen over wie we zijn en wat we doen. Via deze link kun je het artikel lezen.
De komende tijd zullen we meer vertellen over de expertmeetings waaraan we om de zoveel tijd deelnemen. Hier wordt interessante kennis gedeeld en ook pakken we gezamenlijk projecten op, waardoor het een mooie proeftuin is voor de domeinoverstijgende opgaven waarvoor we als land staan.
Kijk vooral ook eens op de website van Zorgsaamwonen, daar is een schat aan kennis en informatie te vinden zoals whitepapers, nieuwsartikelen en een agenda met interessante evenementen.
De goede community builder – deel 2
Blogreeks voor actieve bewoners en professionals in het sociaal domein over community building in een ouder wordende samenelving
Omdat we de laatste wel vaker de vraag krijgen; ‘hoe je dat nou góed, een community versterken?’, besloten we een eerdere blogreeks van Kees in een nieuw jasje te steken. Deze week aflevering 2:
Kees Penninx | De WijkMakers
Zo lang mogelijk zelfstandig leven en gelukkig oud worden. Wie wil dat nou niet? Vanuit de WijkMakers werk ik aan innovatieve concepten voor een leeftijdsvriendelijke samenleving. Dat is een samenleving die ouderen insluit en stimuleert dat zij meedoen en van betekenis zijn. In deze blogreeks betoog ik dat dit vraagt om nieuwe vormen van gebiedsgerichte community building en geef ik aan wat sociale professionals daarbij kunnen betekenen. Ik noem dat de drie V’s: vertrouwen, versterken en verbinden. Klinkt mooi, denk je nu, maar wat betekent dat concreet? Lees er alles over in deze blogreeks over de goede community builder.
In de vorige blogpost zagen we dat community building misschien wel het beste medicijn is tegen eenzaamheid, problemen met de gezondheid en andere ongemakken die ons kunnen overkomen als we ouder worden. Iedereen kan community builder zijn: it takes a village to grow old. Maar niet iedereen kan (nieuwe) sociale gemeenschappen stimuleren en faciliteren. Inspiratiebron zijn voor bewoners. Er op het juiste moment zijn voor mensen die een steuntje in de rug kunnen gebruiken. Impact maken en toch bescheiden blijven. Kortom: helpen bij community building is een vak. In dat vak gaat het in essentie om drie dingen. Ik noem ze de V’s van community building: vertrouwen, versterken en verbinden.
Vertrouwen
Dit betekent contact leggen, bewoners die dreigen af te haken of overmand zijn door problemen opzoeken. Aanbellen en oprechte belangstelling tonen. Welgemeend vragen ‘Hoe gaat het met u?’ Soms word je met open armen ontvangen, soms moet je veel geduld hebben en vasthoudend zijn. Blijven vragen: redt u het in uw eentje? Wat heeft u nodig? Waar geniet u van? Wat kunt u bijdragen? De goede community builder gaat het gesprek niet aan om te helpen, maar om te leren. Om te onderzoeken: zijn er dingen waar we samen de schouders onder kunnen zetten? Trek niet de zevenmijlslaarzen aan, maar zet kleine stapjes, soms letterlijk: een wandelingetje in het park. Heb geduld. Er zijn geen quick wins. Laat de stopwatch thuis. Het gaat om mensen die soms jaren niemand meer gesproken hebben of hooguit nog contact hebben met een professional die steunkousen aantrekt of een vrijwilliger die maaltijden bezorgt. Mensen die op niemand meer durven te vertrouwen. Ook humor en relativeren helpen. Zo ontstaat langzaam maar zeker een band. Stapje voor stapje. Niet problematiserend maar kansen zoekend. Werk met veel geduld aan herstel van vertrouwen. Laat mensen voelen dat ze er mogen zijn. Door vertrouwen te geven, help je de ander weer een beetje te vertrouwen, op zichzelf en op anderen.
Versterken
Het is niet de diagnose van problemen of tekorten die vertrouwen opwekt of ouderen in beweging brengt. Het is het appèl op de passie, het plezier, de kracht of de ambitie van de oudere zelf. Onder noemers als gelukgerichte zorg en positieve gezondheid krijgt deze benadering steeds meer steun. Ik noem het krachtgericht werken en schreef er een boek over. Laat de oudere zijn of haar verhaal vertellen. Zoek daarin naar haakjes voor levenslust. Hé, dat breien was zo gek nog niet. Laat ik die pennen weer eens tevoorschijn halen. Sjonge, nu vragen ze mij op mijn 75e nog of ik mijn horeca-ervaring wil inzetten in een huiskamer van de wijk. Het zijn enkele reacties van ouderen die gesproken hebben met een goede community builder. Die ke
nt het sociale weefsel van de wijk en zijn bewoners. Die weet wat er speelt en wie iets voor elkaar kunnen betekenen. Het geeft de oudere een goed gevoel als hij of zij zichzelf op die manier (opnieuw) ontdekt en zich opgenomen weet in het weefsel. Het is fijn als je merkt dat een ander iets aan jou heeft. Als er mensen op je zitten te wachten. Voor sommige ouderen is dat een poos geleden. De ervaring dat je kunt bijdragen aan iets dat groter is dan jijzelf, ook dat is een hulpbron. En niet zo’n kleintje ook. Kunnen bijdragen aan iets dat groter is dan jij zelf is de kern van een zinvol leven. Gezien en gewaardeerd worden draagt bij aan ‘leefplezier’, zoals hoogleraar ouderenzorg Joris Slaets het noemt. Daarover met ouderen in gesprek gaan, daarop verder bouwen, is wat goede community builders doen.
Verbinden
Maar het gaat verder: het gaat ook over verbinden. Ik ken maar weinig ouderen die niet verbonden willen blijven. Ouderen willen verbonden blijven met leeftijdgenoten, maar ook met andere generaties. Vaak gaat het bij community building om het verbinden van werelden die tot dan toe nogal gescheiden waren, die elkaar niet vanzelfsprekend (meer) opzoeken, maar wel iets voor elkaar kunnen betekenen. Zoals verschillende generaties. Die kun je met elkaar verbinden. Met als resultaat dat ieders wereld wordt vergroot en nieuwe inzichten en vaardigheden ontstaan. Nieuwe verbindingen brengen ook nieuwe hulpbronnen binnen handbereik. Hulpbronnen die je voorheen niet eens kende of waar je niet om durfde te vragen. Hulpbronnen die je misschien een poosje niet meer gevoeld hebt: aandacht, een luisterend oor. Een goed gesprek, een arm om je heen, misschien wel een ‘high five!’
Vertrouwen, versterken en verbinden dus. Als je even naar de afbeelding hieronder kijkt, dan zie je dat er pijltjes tussen staan. Dat is de doorgaande beweging. Hersteld vertrouwen, herwonnen kracht en nieuwe verbindingen leiden tot nog meer vertrouwen, meer herwonnen kracht, enzovoort. Die beweging in gang zetten, dat is wat de goede community builder doet. Ervoor zorgen dat het wiel weer gaat draaien en dat de beweging wordt vastgehouden. Veerkracht bewaken als het tegen zit. Zo voorkomt de goede community builder dat het bergafwaarts gaat en dat de oudere terecht komt in het domein van de dure, gespecialiseerde zorg. Niet het primaire doel van het vak, wel mooi meegenomen, zou ik zeggen.
Penninx, K. (Red.). Kiezen en verbonden blijven – Krachtgericht werken met ouderen in de wijk. Uitgeverij Coutinho, Bussum 2015
Dit boek geeft zicht op hoe professionals de zelfredzaamheid en participatie van senioren in de wijk kunnen versterken, hoe sociaal isolement van ouderen voorkomen kan worden en hoe we beter gebruik kunnen maken van de eigen kracht van ouderen. Met bijragen van Anja Machielse, Ard Sprinkhuizen, Thijs Tromp, Yvonne witter e.a.
Tot zover de drie V's van de goede community builder. Het is een praktijkmodel dat beschrijft wat community building in essentie is. Waarom dit zo belangrijk is in deze tijd, lees je in de volgende aflevering!
De WijkMakers op het Verbindingsfestival: Samen Buurten in Almere
In Flevoland zijn ze bezig met een mooie beweging: de wijk (of de buurt) is daar het uitgangspunt voor een domeinoverstijgende samenwerking rondom grote opgaven zoals het woningtekort of het betaalbaar houden van de zorg. Hoewel organisaties natuurlijk op allerlei andere schaalgroottes opereren, is dat wél het niveau waarop je het verschil kunt maken voor bewoners.
Het Verbindingsfestival op maandag 14 november moet de start worden van een netwerkbeweging waarin bewoners, zorg- en welzijnsorganisaties, maar bijvoorbeeld ook gemeenten en woningcorporaties, de handen ineen slaan om te werken aan betere buurten en wijken. Daar willen wij als WijkMakers natuurlijk een steentje aan bijdragen!
Sterker, wij geven een workshop over onze methode Studio BRUIS, om te laten zien hoe we 55-wooncomplexen weer laten BRUISEN. Er zijn nog (gratis) kaartjes te boeken. Voor het programma kijk je op onderstaande link:
De goede community builder – deel 1
Blogreeks voor actieve bewoners en professionals in het sociaal domein over community building in een ouder wordende samenelving
Omdat we de laatste wel vaker de vraag krijgen; ‘hoe je dat nou góed, een community versterken?’, besloten we een eerdere blogreeks van Kees in een nieuw jasje te steken. Deze week beginnen we met aflevering 1:
Kees Penninx | De WijkMakers
Zo lang mogelijk zelfstandig leven en gelukkig oud worden. Wie wil dat nou niet? Vanuit de WijkMakers werk ik aan innovatieve concepten voor een leeftijdsvriendelijke samenleving. Dat is een samenleving die ouderen insluit en stimuleert dat zij meedoen en van betekenis zijn. In deze blogreeks betoog ik dat dit vraagt om nieuwe vormen van gebiedsgerichte community building en geef ik aan wat sociale professionals daarbij kunnen betekenen. Ik noem dat de drie V’s: vertrouwen, versterken en verbinden. Klinkt mooi, denk je nu, maar wat betekent dat concreet? Lees er alles over in deze blogreeks over de goede community builder.
In onze ouder wordende samenleving kan iedereen community builder zijn. De wijkverpleegkundige, de maatschappelijk werker, de wijkagent, de vrijwilliger, de ambtenaar en – last but not least – de wijkbewoner. Immers: wat oudere mensen nodig hebben, is een zorgzame, beschermende, maar ook uitnodigende en verbindende sociale gemeenschap om hen heen, heel tastbaar, in hun directe woon- en leefomgeving. Bouw jij daaraan mee? Dan ben je een community builder. Je doet het goede. Volgende vraag: doe je het goed? Ben je een goede community builder? Die vraag is iets lastiger te beantwoorden. Een aanzet.
Mensen om je heen
Om te weten of je een goede community builder bent, moet je natuurlijk eerst weten wat een community is en welke betekenis die heeft voor bewoners. Voor de een volstaan een paar lieve mensen in de directe omgeving. Een ander heeft misschien wel een complete zorgzame buurt nodig, een caring community. Hoe oud we ook zijn, we hebben mensen om ons heen nodig. Mensen waar we plezier mee kunnen beleven, waar we op terug kunnen vallen én waar we iets voor kunnen betekenen. Community building is gericht op het aanblazen van positieve, zingevende en betekenisvolle sociale relaties. Er komt steeds meer wetenschappelijk bewijs dat zulke relaties, waarin verbondenheid kan groeien, het beste medicijn vormen tegen eenzaamheid, ongezondheid en andere ongemakken die ons kunnen overkomen bij het ouder worden.
Community building als beroep
Community building is geen exclusieve taak van een bepaalde beroepsgroep. Toch is het mooi dat er sociale professionals zijn die als hulptroepen voor community building zijn opgeleid. Helpen bij community building is een vak. Het vak van de sociale professional die present is in de woonomgeving en die het proces van gemeenschapsvorming aanjaagt en faciliteert. Dat is vaak nodig. Want het gaat niet altijd vanzelf. Ga jezelf maar na. Ben jij wel eens bezig met de vraag of er oude mensen in jouw buurt wonen die wellicht een goed gesprek of een steuntje in de rug kunnen gebruiken? Voor mij is het eerlijk gezegd geen dagelijkse kost. Toen ik het eens probeerde (Dag mijnheer van Dun, u verzorgt uw zieke vrouw iedere dag, kan ik ook eens wat voor u doen, een boodschap of zo?), was de reactie afhoudend (Nee hoor, het gaat prima). Ik ben met meneer van Dun nooit verder gekomen dan de jaarlijkse overhandiging van mijn zelf gebakken oliebollen op 1 januari. Soms zijn de verbindingen zo ver te zoeken, of al zo lang verbroken, dat je er niet zomaar meer doorheen komt. Professionele helpers bij community building komen dan van pas.
Wil je weten hoe dat werkt? in een volgende post kun je verder lezen over de drie V's van community building.
Voor elkaar in Arnhem
Hier vindt u de digitale flyers van de hulplijn Voor elkaar in Arnhem, in het Nederlands, Turks en Arabisch. Ze zijn gedrukt in meerdere talen, zodat ook Arnhemmers die nog niet goed Nederlands spreken, terecht kunnen met hun vragen. Wilt u ons helpen om de flyers te verspreiden? Heel graag! Hier kunt u ze downloaden. Om ze te verspreiden via sociale media, of om ze uit te printen en ergens op te hangen.
Spread the word!
De hulplijn
De wereld kwam er heel snel anders uit te zien door de maatregelen die zijn genomen om de verspreiding van het coronavirus tegen te gaan. Het publieke leven werd stilgelegd, iedereen moest op zoek naar een ander ritme.
Nadat Arnhem van de schrik was bekomen, bloeiden er al overal initiatieven op om de kwetsbare mensen in onze samenleving te helpen, of een hart onder de riem te steken. Nog steeds worden er boodschappen gedaan, maaltijden gekookt en kaartjes gestuurd.
Dat de stad zich toonde van haar beste kant, bleek ook uit de hulplijn Voor elkaar in Arnhem, een gelegenheidssamenwerking van allerlei Arnhemse organisaties. Arnhemmers die geïsoleerd zijn geraakt door de coronacrisis kunnen bellen met een hulpvraag, of gewoon om even te kletsen. Er staan inmiddels tientallen vrijwilligers klaar.
Omdat ons project in Malburgen gedeeltelijk stil is komen te liggen, bekeken ook wij wat we wél kunnen doen in de huidige situatie. Al snel bleek dat we onze ervaring konden inzetten om de hulplijn breder toegankelijk te maken, óók voor mensen die de Nederlandse taal nog niet zo goed beheersen.
Door ons project in Malburgen hebben we inmiddels een netwerk opgebouwd dat we de afgelopen weken hebben ingezet. In onze zoektocht naar vrijwilligers, kwamen we al snel uit bij Karima Azoubay en Rehab Negila. Zij zijn nu full time beschikbaar voor hulpvragen in het Berbers en Arabisch. Kort daarna zijn daar via Rijnstad ook Turks sprekende vrijwilligers aan toegevoegd.
In nauwe samenwerking met het Stichting Welzijn Ouderen Arnhem (SWOA), Rijnstad, en Mantelzorg en Vrijwillige Thuiszorg (MVT) Arnhem, zijn er vertaalde folders verspreid. Ze liggen bij winkels en bijvoorbeeld de Voedselbank, maar ze worden ook via sociale media verspreid door Arnhemse moskeeën en verschillende stichtingen.
Hopelijk draagt de hulplijn er aan bij dat minder mensen in de knel komen. Tegelijkertijd laat de stad zo zien dat ze er is voor al haar inwoners. Als er dan toch iets positiefs zou kunnen voortkomen uit deze crisis, dan is het dat: we hebben gezien dat er onder Arnhemmers een grote bereidheid is om iets te doen voor een ander.
Verslag: De wijk in!
Toegegeven, ondanks dat we geboren Arnhemmers zijn, kenden we Malburgen niet zo goed. Vroeger kwamen we er om te voetballen tegen MASV of SC Oranje (dat nu niet meer bestaat). Nog steeds rijden we er vaak doorheen, op weg naar Nijmegen, of het Gelredome. Maar écht de wijk in, dat deden we de afgelopen weken voor het eerst.
We wilden weten hoe er over eenzaamheid werd gedacht in Malburgen. We spraken met wijkbewoners in ‘t Duifje en Immerloo, met vrijwilligers van het Huis voor de Wijk en de Huiskamer, met praktijkondersteuners van Medisch Centrum Malburgen, met kappers, met supermarkteigenaren, en met iedereen die maar een gesprekje met ons wilde aangaan.
We leerden dat er heel verschillend over eenzaamheid wordt gedacht. De een herkende een groot en sluimerend probleem vanwege de taalachterstand van sommige bewoners, een ander wees op het gebrek aan onderlinge verbinding, en weer een ander had het gevoel dat de meeste eenzame mensen helemaal geen contact wíllen hebben.
Ook zagen we dat er in de wijk veel gebeurd om eenzaamheid tegen te gaan, zonder dat dit per se op de voorgrond staat. In de kiosk van bij de laatste bushalte van ’t Duifje komen buurtbewoners voor koffie en een broodje, in het Huis voor de wijk biedt Naimi Fanali van stichting Ibtisama vrouwen met een niet-westerse achtergrond een luisterend oor.
Zo ontmoetten we veel meer mensen met een hart voor de wijk.
Zo ontmoetten we veel meer mensen met een hart voor de wijk. Betrokken zorg- en welzijnsprofessionals, maar denk bijvoorbeeld ook aan de medewerkers van het restaurant in het Bruishuis, die de koffie altijd met een lach serveren. We zagen de marktlui grappen maken met de buurtbewoners en kregen heerlijke durum geserveerd tijdens de braderie van de moskee op de Fluitekruidstraat.
Er wordt weleens negatief over Malburgen gesproken. Maar wie de moeite neemt om er zelf eens rond te kijken, kan niet anders dan concluderen dat er ontzettend veel. positieve energie in de wijk zit. Natuurlijk, er gaan dingen niet goed. Maar het belangrijkste om maatschappelijke problemen tegen te gaan is aanwezig: mensen die iets willen doen voor een ander.
We hebben bijzondere mensen ontmoet, mooie initiatieven gezien en goede ideeën gehoord.
Daarmee gaan we de komende maanden verder. Een goed begin is het halve werk, zeggen ze. Dat zou betekenen dat we al een heel eind zijn!