De goede community builder – deel 2

Omdat we de laatste wel vaker de vraag krijgen; ‘hoe je dat nou góed, een community versterken?’, besloten we een eerdere blogreeks van Kees in een nieuw jasje te steken. Deze week aflevering 2:

Kees Penninx | De WijkMakers

Zo lang mogelijk zelfstandig leven en gelukkig oud worden. Wie wil dat nou niet? Vanuit de WijkMakers werk ik aan innovatieve concepten voor een leeftijdsvriendelijke samenleving. Dat is een samenleving die ouderen insluit en stimuleert dat zij meedoen en van betekenis zijn. In deze blogreeks betoog ik dat dit vraagt om nieuwe vormen van gebiedsgerichte community building en geef ik aan wat sociale professionals daarbij kunnen betekenen. Ik noem dat de drie V’s: vertrouwen, versterken en verbinden. Klinkt mooi, denk je nu, maar wat betekent dat concreet? Lees er alles over in deze blogreeks over de goede community builder.

In de vorige blogpost zagen we dat community building misschien wel het beste medicijn is tegen eenzaamheid, problemen met de gezondheid en andere ongemakken die ons kunnen overkomen als we ouder worden. Iedereen kan community builder zijn: it takes a village to grow old. Maar niet iedereen kan (nieuwe) sociale gemeenschappen stimuleren en faciliteren. Inspiratiebron zijn voor bewoners. Er op het juiste moment zijn voor mensen die een steuntje in de rug kunnen gebruiken. Impact maken en toch bescheiden blijven. Kortom: helpen bij community building is een vak. In dat vak gaat het in essentie om drie dingen. Ik noem ze de V’s van community building: vertrouwen, versterken en verbinden.

Vertrouwen

Dit betekent contact leggen, bewoners die dreigen af te haken of overmand zijn door problemen opzoeken. Aanbellen en oprechte belangstelling tonen. Welgemeend vragen ‘Hoe gaat het met u?’ Soms word je met open armen ontvangen, soms moet je veel geduld hebben en vasthoudend zijn. Blijven vragen: redt u het in uw eentje? Wat heeft u nodig? Waar geniet u van? Wat kunt u bijdragen? De goede community builder gaat het gesprek niet aan om te helpen, maar om te leren. Om te onderzoeken: zijn er dingen waar we samen de schouders onder kunnen zetten? Trek niet de zevenmijlslaarzen aan, maar zet kleine stapjes, soms letterlijk: een wandelingetje in het park. Heb geduld. Er zijn geen quick wins. Laat de stopwatch thuis. Het gaat om mensen die soms jaren niemand meer gesproken hebben of hooguit nog contact hebben met een professional die steunkousen aantrekt of een vrijwilliger die maaltijden bezorgt. Mensen die op niemand meer durven te vertrouwen. Ook humor en relativeren helpen. Zo ontstaat langzaam maar zeker een band. Stapje voor stapje. Niet problematiserend maar kansen zoekend. Werk met veel geduld aan herstel van vertrouwen. Laat mensen voelen dat ze er mogen zijn. Door vertrouwen te geven, help je de ander weer een beetje te vertrouwen, op zichzelf en op anderen.

Versterken

Het is niet de diagnose van problemen of tekorten die vertrouwen opwekt of ouderen in beweging brengt. Het is het appèl op de passie, het plezier, de kracht of de ambitie van de oudere zelf. Onder noemers als gelukgerichte zorg en positieve gezondheid krijgt deze benadering steeds meer steun. Ik noem het krachtgericht werken en schreef er een boek over.[1] Laat de oudere zijn of haar verhaal vertellen. Zoek daarin naar haakjes voor levenslust. Hé, dat breien was zo gek nog niet. Laat ik die pennen weer eens tevoorschijn halen. Sjonge, nu vragen ze mij op mijn 75e nog of ik mijn horeca-ervaring wil inzetten in een huiskamer van de wijk. Het zijn enkele reacties van ouderen die gesproken hebben met een goede community builder. Die ke

nt het sociale weefsel van de wijk en zijn bewoners. Die weet wat er speelt en wie iets voor elkaar kunnen betekenen. Het geeft de oudere een goed gevoel als hij of zij zichzelf op die manier (opnieuw) ontdekt en zich opgenomen weet in het weefsel. Het is fijn als je merkt dat een ander iets aan jou heeft. Als er mensen op je zitten te wachten. Voor sommige ouderen is dat een poos geleden. De ervaring dat je kunt bijdragen aan iets dat groter is dan jijzelf, ook dat is een hulpbron. En niet zo’n kleintje ook. Kunnen bijdragen aan iets dat groter is dan jij zelf is de kern van een zinvol leven. Gezien en gewaardeerd worden draagt bij aan ‘leefplezier’, zoals hoogleraar ouderenzorg Joris Slaets het noemt. Daarover met ouderen in gesprek gaan, daarop verder bouwen, is wat goede community builders doen.

Verbinden

Maar het gaat verder: het gaat ook over verbinden. Ik ken maar weinig ouderen die niet verbonden willen blijven. Ouderen willen verbonden blijven met leeftijdgenoten, maar ook met andere generaties. Vaak gaat het bij community building om het verbinden van werelden die tot dan toe nogal gescheiden waren, die elkaar niet vanzelfsprekend (meer) opzoeken, maar wel iets voor elkaar kunnen betekenen. Zoals verschillende generaties. Die kun je met elkaar verbinden. Met als resultaat dat ieders wereld wordt vergroot en nieuwe inzichten en vaardigheden ontstaan. Nieuwe verbindingen brengen ook nieuwe hulpbronnen binnen handbereik. Hulpbronnen die je voorheen niet eens kende of waar je niet om durfde te vragen. Hulpbronnen die je misschien een poosje niet meer gevoeld hebt: aandacht, een luisterend oor. Een goed gesprek, een arm om je heen, misschien wel een ‘high five!’

Vertrouwen, versterken en verbinden dus. Als je even naar de afbeelding hieronder kijkt, dan zie je dat er pijltjes tussen staan. Dat is de doorgaande beweging. Hersteld vertrouwen, herwonnen kracht en nieuwe verbindingen leiden tot nog meer vertrouwen, meer herwonnen kracht, enzovoort. Die beweging in gang zetten, dat is wat de goede community builder doet. Ervoor zorgen dat het wiel weer gaat draaien en dat de beweging wordt vastgehouden. Veerkracht bewaken als het tegen zit. Zo voorkomt de goede community builder dat het bergafwaarts gaat en dat de oudere terecht komt in het domein van de dure, gespecialiseerde zorg. Niet het primaire doel van het vak, wel mooi meegenomen, zou ik zeggen.

[1] Penninx, K. (Red.). Kiezen en verbonden blijven – Krachtgericht werken met ouderen in de wijk. Uitgeverij Coutinho, Bussum 2015
Dit boek geeft zicht op hoe professionals de zelfredzaamheid en participatie van senioren in de wijk kunnen versterken, hoe sociaal isolement van ouderen voorkomen kan worden en hoe we beter gebruik kunnen maken van de eigen kracht van ouderen. Met bijragen van Anja Machielse, Ard Sprinkhuizen, Thijs Tromp, Yvonne witter e.a.